Türk çini sanatının yapı taşlarından biri olan Kütahya, bulunduğu bölgenin hammadde kaynaklarının yeterliliği ve zengin kil yataklarının varlığıyla, yüzyıllar boyunca seramik üretim merkezlerinden olmuştur. Osmanlı döneminde İznik’te yoğun faaliyet gösteren çini atölyeleri, sarayın taleplerini karşılamakta güçlük geçmeye başladığında, Kütahya’da bulunan atölyeler halk için yaptıkları seramiklerin yanında İznik’le birlikte saray için üretim yapmaya başlamıştır. 14. ve 19. yüzyıllar arasında aktif olan seramik ve çini atölyelerinin zaman zaman kimi nedenlerle üretimleri sekteye uğramış, hatta bir kısmı kapanmış olsa da bölgede üretim faaliyetleri durmamıştır. Çini sanatının Kütahya’da süreklilik kazanması ve tarihsel süreçte var olabilmesine katkıda bulunan en önemli nedenlerden biri de bölge halkının farklı kökenlere mensup olmasıdır. Halkın gündelik hayatının ihtiyaçlarına yönelik yaptıkları çini ve seramiklerin dışında inançlarına ve kültürlerine özgü de işlerin ortaya koyulmasıyla mümkün kılınmıştır. Yalnızca halk bir arada yaşamıyor, birlikte iş birliği içinde de çalışıyor olması Kütahya kimliğini kolektif bir bilinç ile oluşmasına yardımcı olmuştur. 19. yüzyıla gelindiğinde I. Ulusal Mimarlık akımıyla, Osmanlı ve Selçuklu mimarisine ait birçok unsurun kullanılması çini atölyelerinde yeniden bir canlanma yaşanmasına neden olmuştur. Dönemin en tanınmış ustalarından Hafız Mehmed Emin Efendi başta olmak üzere, Minessian Kardeşler ve David Ohannessianan İstanbul, Ankara, İzmir, Konya gibi büyük kentlerdeki resmi ve özel yapıları Kütahya çinileri ile bezemişlerdir. Müslüman, Ermeni ve Rum zanaatkarların atölye ortaklıkları, I. Dünya Savaşı’nın başlamasıyla son bulmuş ve ustaların yollarını ayırmasına neden olmuştur. Müslüman zanaatkarlar bölgede savaşa giderken, gayrimüslimler göçler sonrasında yeni hayatlarına başlamışlardır. Kütahya’nın yetiştirdiği, çini tarihine katkıda bulunan o ustalardan biri olan Ohannessian da geleneği, çini ve seramik üretimini Kudüs’te devam ettirmiştir. Yüzyıllardır seramik ve çini üretiminin devam ettiği Kütahya, tarihinin uzantısında yer alan yapı ve yetiştirdiği ustaların hayatlarının akışında süregelen etkileri ile de taşındığı bölgenin kültür belleğinde yer almaktadır.

Anahtar Kelimeler: Çini, Geleneksel, Seramik, Kütahya, Kudüs