Yalılar, İstanbul’un siluetinin, mimarisinin ve tarihinin önemli bir parçası olmalarına rağmen, henüz bütüncül bir yaklaşımla ele alınamamışlardır. Yalılara farklı açılardan ve kendi ön kabulleriyle yaklaşan farklı disiplinlerin ayrı ayrı sürdürdükleri incelemeler, resmin tamamının anlaşılmasını güçleştirmektedir. Bu güçlüğü gidermek için atılacak ilk adım, yalıların beslenerek şekil aldığı iki ana kaynağı ortaya koymak olabilir. Bunların ilki, Osmanlı Devleti açısından eski ve yeni arasındaki bir çekişmeye dönüşmüş olan Batılılaşma sürecidir. Osmanlı Devleti açısından 18. ve 19. yüzyılları, Batılılaşma sürecinin yerini ve önemini ele almadan açıklamak mümkün değildir. Bu süreçte, yeni olana karşı ortaya çıkan tepkilerin, kimi zaman çok şiddetli olsalar da, eskiyi muhafaza etme amaçlarına ulaşamadıkları söylenebilir. Yalılar açısından bakıldığında da, her geçen yıl inşa edilen yapılarda Batı kaynaklı barok ve neo-klasik gibi mimari akımların giderek daha belirgin bir şekilde benimsendiği ve kullanıldığı gözlemlenmektedir. İkinci ana kaynak ise, yalılar ile geleneksel mimari anlayış arasında kurulan bağdır. Bu bağ, özellikle erken cumhuriyet döneminde “Türk Evi” başlığı altında incelenmiş; doğanın bir parçası olarak yaşama isteğine, bununla bağlantılı olarak ahşabın kültürel ve pratik konumuna ve sofa merkezli konut yerleşimine vurgu yapılmıştır. Bu çalışmada, bahsi geçen iki ana kaynak ve aralarındaki organik bağlantı, yapılan kapsamlı literatür taraması vesilesiyle ve genel hatlarıyla açıklanmıştır. Bu çalışmanın amacı, tarih, mimari, kentleşme ve sosyoloji disiplinleri tarafından, bu iki ana kaynağa dair halihazırda oluşturulmuş bilgi birikiminin, ileriki çalışmalara yönelik olarak anlamlı bir şekilde birleştirilmesi için bir başlangıç noktası meydana getirmektir.

Anahtar Kelimeler: Yalı, Batılılaşma, İstanbul, Osmanlı Mimarisi, Osmanlı Tarihi, Kentleşme