Belâgat kitapları edebî sanatların muhassinât-ı lafziyye ve ma’neviyye adı altında örnekleriyle birlikte bedî’ bölümünde açıklandığı kitaplardır. Bu kitaplarda mecâz-ı mürsel, isti’âre, teşbîh, kinâye gibi sanatlar beyân bölümünde ele alınıp açıklanmıştır. Başlıca meânî, beyân, bedî’ bölümlerinden oluşan belâgat kitaplarının sayısında Tanzimat sonrasında önemli bir artış olduğu görülmektedir. Belâgat kitaplarının kaynağı genellikle, belâgat âlimi Sirâcuddîn-i Sekkâkî’nin Miftâhu’l-Ulûm’u ile onun özet ve şerhleri olmuştur. Bununla birlikte Miftâhu’l-Ulûm’un şerh ve özetlerinde Miftâh’ta bulunmayan pek çok sanata yer verilmiştir. Bazı belâgat kitapları kendine özgü tarif ve tasnifler ortaya koymaya çalışmışlarsa da genellikle ana kaynağın dışına pek çıkmamışlardır. Belâgat kitaplarında yer alan edebî sanatlardan birisi de istitbâ’ sanatı olup Miftâhu’l-Ulûm ve onun şerhlerinde bu ad altında açıklanırken bazı kitaplarda idmac sanatı ile birlikte yer almıştır. Bu sanatın Osmanlı belâgat kitaplarının sadece ikisinde yer bulması ise üzerinde pek durulmayan bir sanat olarak düşünülmesine sebep olmuştur. Bu makalede istitbâ sanatı belâgat kitaplarında mukayeseli biçimde ele alınıp incelenmektedir.

Anahtar Kelimeler: İstitbâ, idmâc, belâgat, tarif, tasnif.