Kalemişi Dergisi
www.kalemisidergisi.com
Cilt 6, Sayı 12  Güz 2018  (ISSN: 2148-046X, E-ISSN: )
Rıdvan AK

NO Makale Adı
1514265515 16. YÜZYIL SAFEVİ ŞİRAZ MUSHAFLARINA BİR ÖRNEK (TSMK. EH.48)

Sanat kişilerin katkıları ile bereketlenen bir ögedir. Geçmişte devlet yöneticilerinin katkıları da tezyini sanatlar açısından çok önemli bir yer teşkil etmiştir. Yöneticilerin İslam çatısı altında olması özellikle mushaf üretiminde bu teşviklerin önünü açmıştır. Sanatkârlara olan destek sonucu tezyini sanatlar gelişmiş ve çeşitlenerek üretimleri çoğalmıştır. Hatta yazma eserlerin özellikle mushafların, zamanında devletlerarasında en değerli hediye olması ne kadar ihtimam gördüğünün kanıtıdır. Türkler haricinde sanata olan desteğin en büyüğü Safevi devleti tarafından sağlanmıştır. Zamanında şahların sanat ve sanatçıya verdiği değer gelişmenin en önemli kısmını teşkil eder. Tezyini sanatlar içerisinde yer alan tezhip sanatı da bu gelişmeler ile ilerlemiş, incelmiş ve çeşitlenmiştir. Çalışmanın konusu olarak seçilen, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi Emanet Hazinesi 48 numaralı Mushaf, Safevi şahlarının verdiği destek ile tezhip sanatının ne denli geliştiğine çok güzel bir örnektir. Eser H.980-95 (M.1572-86) tarihli ve 49,5 - 31,3 cm ebatlarındadır. Hattatı döneminin en ünlüsü Şirazlı Abdulkadir el- Huseynî, müzehhibi ise, Muhammed bin Taceddin Haydardır. Eserin her sayfası karşılıklı tam sayfa bezemelidir. Bezemelerin tasarım özelliğine bakıldığına mushaf bezemelerinde şimdiye kadar görülmemiş bir örnektir. Mushaf tezyininde hiç görülmeyen tasarım kurgularına ve sonsuzluk anlayışına bu eserde hiç olmadığı kadar yer verilmiştir. Özelikle Osmanlı yazmalarında çok nadir görülen falname bu eserde 12 sayfa kadar geniş bir anlatım bulmuştur. Bu özellik bile yazmanın ne kadar nadide bir eser olduğunu göstermektedir. Mushaf’ın tasarım kurgusu tarafımızca sekiz ayrı grup içerisinde değerlendirilip incelenmiştir. Bunun haricinde motif zenginliği ve teknikleri açıklanarak eserin genel bir tanıtımı yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler: Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, mushaf, tezyini sanatlar, Safevi, Şiraz